مطالب

سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی در جلسه نهج البلاغه

ارسال شده توسط: عرب	بازدید شده: 566 مرتبه
دسته: سخنرانی	تاریخ: 1397.10.26
سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی در جلسه نهج البلاغه مورخه97/09/01 الحمدلله، الصلاة والسلام علی رسول الله وعلی آله آل الله السلام علیک یا صاحب الزمان(عج). خوش آمد عرض می کنم خدمت شما عزیزان و بزرگواران، اولین جلسه نهج البلاغه را به میمنت و مبارکی آغاز می کنیم، ان شاءالله این جلسه مایه خیر و برکت برای همه ما باشد. اوصاف متقین ازبیان امام علی(ع): خطبه 192 « و من خطبة له (علیه السلام) يَصِفُ فيها المتقين» از خطبه های امیرالمومنین است که اوصاف متقین را بیان می کند(1) : یک روز امیرالمومنین (ع) به همراه هَّمام و تعدادی از شیعیانشان وارد مجلسی شدند. عده اي در آنجا نشسته بودند تا حضرت را ديدند، بلند شدند و سلام و عرض ادب کردند . حضرت سوال کردند که شما چه کسی هستید؟ عرض کردند يا امير المومنين (ع) ما يک عده اي هستيم از دوستان و شيعيان شما .حضرت يک نگاهي کردند و فرمودند :« يَا هَؤُلَاءِ مَا لِي لَا أَرَى فِيكُمْ سِمَةَ شِيعَتِنَا وَ حِلْيَةَ أَحِبَّتِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَأَمْسَكَ الْقَوْمُ حَيَاء» من آثار شيعه بودن را در شما نمي بينم و اين جماعت هم به حضرت هيچ نگفتند. همام که یکی از اصحاب و شیعیان خوب امیرالمومنین(ع) بود ، نزد امیرالمومنین آمد و عرض کرد : يا اميرالمؤمنين شما بفرمائيد علامت و نشانه شيعيان شما چيست که در اينها نيست ؟ ( در اینجا حضرت بیان می کنند که متقین یا همان شیعه علی چه صفاتی باید داشته باشد.) . شادى مؤمن در چهره‏اش، و اندوهش در دل اوست در یکی دیگر از نسخه های نهج البلاغه ،چنین آمده است: و من خطبة له (علیه السلام) يَصِفُ فيها المتقين‏: «رُوِيَ أَنَّ صَاحِباً لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) يُقَالُ لَهُ هَمَّامٌ كَانَ رَجُلًا عَابِداً » يكى از ياران پرهيزكار امام عليه السّلام به نام همّام گفت: ( «همام» در لغت به معنی غمگین اما غم آخرت را می خورد نه غم دنیا را ) امیرالمومنین فرمود: «المؤمن بشره فی وجهه و حزنه فی قلبه» (2) شادى مؤمن در چهره‏اش، و اندوهش در دل اوست به هر حال همام آدم پاک و اهل عبادت بوده است و از حضرت ، صفات شیعه را سوال میکند، در این نسخه نیامده است که ماجرا چه بوده است که همام چنین سوالی کرده است ولی در برخی نسخ دیگر آمده است که عده ای خودشان را شیعه علی معرفی کردندو حضرت فرمود من آثار شیعه بودن درشما نمی بینم، برای همین همام که غم آخرت را داشت از حضرت نشانه های شیعه بودن را سوال می کند، «فَقَالَ لَهُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ صِفْ لِيَ الْمُتَّقِينَ حَتَّى كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَيْهِمْ» اى امير مؤمنان پرهيزكاران را براى من آنچنان وصف كن كه گويا آنان را با چشم مى نگرم. این صفات را می خواهم سنجش کنم که آیا این مشخصات را دارم یا نه ! از خدا بترس وپرهیزکار باش: «فَتَثَاقَلَ (علیه السلام) عَنْ جَوَابِهِ » " تثاقل " از "ثقل" و سنگینی می آید و علما بحث کردند که چرا بر امیرالمومنین گران آمد ، برخی می گویند: علم مانند دُرّ است و باید در اختیار صاحبش قرار بگیردو افراد ناباب صلاحیت ندارند این سخنان را گوش دهند ، یک وجه دیگر این بود که هنگامی که همام سوالی می کند، حضرت می دانستند که چنان کلام مولا بر همام اثر خواهد گذاشت که او طاقت نمی آورد و قالب تهی خواهد کردو جان می دهد.برخی هم گفته اند: هر سوالی را نباید بلافاصله جواب بدهیم، صبر کنید تا یک آمادگی در او ایجاد شود در هر صورت این درنگ کردن امیرالمومنین چند وجه داشت که چه بسا عده ای اعتراض می کردند که یا علی تو جان او را گرفتی، عده ای منافق و ازخوارج آنجا بود که حضرت نمی خواست این مطالب در حضور آنان گفته شود ،بنابراین حضرت یک جواب اجمالی دادند : «ثُمَّ قَالَ يَا هَمَّامُ اتَّقِ اللَّهَ وَ أَحْسِنْ» و فرمود اى همّام از خدا بترس و نيكوكار باش ، حدود الهی را رعایت کن . « فَإِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ الَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ» كه خداوند با پرهيزكاران و نيكوكاران است. اگر با تقوی باشی و اهل خیر و خوبی باشی، کارت به مو برسد هم پاره نمی شود و خداوند هیچ کجا تو را رها نمی کند، حضرت استشهاد به قرآن کردند و فرمودند این مطلبی را که می گویم سخن خداست، در قرآن داریم که خداوند با متقین و محسنین است. «فَلَمْ يَقْنَعْ هَمَّامٌ بِهَذَا الْقَوْلِ حَتَّى عَزَمَ عَلَيْهِ» امّا همّام از این جواب قانع نشد و برای جواب، اصرار ورزيد، تا آن كه امام عليه السّلام تصميم گرفت صفات پرهيزكاران را بيان فرمايد. 110 صفت را حضرت در این خطبه برای همام بیان کردند، جالب است عدد 110 در حروف ابجد یعنی «علی» این بدین معناست که امیرالمؤمنین آینه تمام نمای این صفات هستند و همه این 110 صفت در وجود مقدس ایشان است. خداوند نیازی به عبادت ما ندارد: «فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ وَ صَلَّى عَلَى النَّبِيِّ (صلی الله علیه وآله) ثُمَّ قَالَ (علیه السلام)» پس خدا را سپاس و ثنا گفت، و بر پيامبرش درود فرستاد، (در اینجا مرحوم سیدرضی نوع حمدی که آقا امیرالمومنین (ع) فرمودند را ذکر نکردند. خطبه توحیدی را که آقا امیرالمؤمنین (ع) قبل از بیان این صفات بیان کردند را سیدرضی ذکرنکرده است .) « أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ حِينَ خَلَقَهُمْ غَنِيّاً عَنْ طَاعَتِهِمْ آمِناً مِنْ مَعْصِيَتِهِمْ » پس از ستايش پروردگار همانا خداوند سبحان پديده ها را در حالى آفريد كه از اطاعتشان بى نياز، و از نافرمانى آنان در امان بود، ( خداوند صمد و بی نیاز است به عبادت ما نیازی ندارد. مانند این است که ما برای یک بیماری به پزشک مراجعه می کنیم و او برای ما نسخه ای می نویسد ، در صورت عمل کردن به دستور پزشک، منّتی بر پزشک نیست وعمل به دستوراتش به نفع خود ماست و نفعی برای پزشک ندارد، اطاعت از دستور الهی نیز نفعی برای خداوند ندارد ، خداوندکمبودی هم ندارد که بخواهد از طریق عبادت ما، جبران شود.) « لِأَنَّهُ لَا تَضُرُّهُ مَعْصِيَةُ مَنْ عَصَاهُ » زيرا نه معصيت گناهكاران به خدا زيانى مى رساند « وَ لَا تَنْفَعُهُ طَاعَةُ مَنْ أَطَاعَهُ » و نه اطاعت مؤمنان براى او سودى دارد، (مخالفت با دستور پزشک، ضرری به پزشک نمی زند. خداوند هم نیازی به عبادتهای ما ندارد . " من نکردم خلق تا سودی کنم بلکه تا بر بنـدگان جودی کنم" . پس هدف از خلقت، جود و بخشش به بندگان است . خداوند نه نیازی به عبادت ما دارد و نه معصیت کردن ما ضرری به عرش کبریایی او می زند. ) بعد از اینکه خداوند انسان ها را آفرید، « فَقَسَمَ بَيْنَهُمْ مَعَايِشَهُمْ » روزى بندگان را تقسيم کرد، (دو نوع رزق و روزی داریم: یک نوع رزق که مقسوم و تقسیم شده است ، چه بخواهیم و چه نخواهیم به ما می رسد،یک رزق دیگر هم وجود دارد که از راه زحمت و کار و تلاش به دست می آید.) « وَ وَضَعَهُمْ مِنَ الدُّنْيَا مَوَاضِعَهُمْ » و هر كدام را در جايگاه خويش قرار داد.( یکی فقیر است و یکی غنی ، یکی سیاه است و یکی سفید. انسانها را متفاوت آفریده است. خطبه از اینجا شروع می شود: ) « فَالْمُتَّقُونَ فِيهَا هُمْ أَهْلُ الْفَضَائِلِ » امّا پرهيزكاران در دنيا داراى فضيلت هاى برترند، (عنوان بحث این است ، معرفی اجمالی از انسانهای باتقوا این است که همه خوبی ها و فضیلت ها را دارند. اینکه این فضائل چی هستند را حضرت بیان می کند.)اولین نکته این است که : « مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ » سخنانشان راست است، (منطق به دو معناست،1) شیوه شان خوب است ، 2) سخن درست می گویند .انسانهای با تقوا بد حرف نیستند و همه حرفهای آنها صواب و درست است. اولین نکته امیرالمؤمنین(ع) در مورد زبان است. عمده گناهان کبیره از ناحیه زبان است. جِرم زبان صغیر ،جُرم آن کبیر است . مهمترین امتیاز انسانها بر حیوانات: مهمترین امتیاز انسانها بر حیوانات همین صحبت کردن است، نعمت سخن گفتن، بالاترین نعمتی است که خدای متعال به ما داده است. این قله کوه هرچه بلندتر باشد، دره کنارش عمیق تر است نعمت هرچه بزرگتر باشد دره عمیق تر کنارش ایجاد شده است. بزرگترین گناهان کبیره از ناحیه زبان است. گناهانی چون کفر، اختلاف اندازی،بردن آبرو مومن همه از نطق است.با زبان می توان ابرویی را که یک مومن 50 سال جمع کرده است،در یک لحظه از بین برد. انسانهای باتقوا اولین کاری می کنند این است که مراقب سخنان خود هستند. در بین علمای اخلاق در گذشته رسم بود که برای اینکه هر چیزی در دهان جاری نشود یک سنگریزه در دهان خود می گذاشتند که همیشه حواسشان باشد که چه می گویند. چون مهمترین گناهان کبیره گناهانی است که از ناحیه زبان است. از امام صادق (ع) نقل شده است که: « هر روز صبح، اعضای بدن به زبان التماس کنان می‏ گویند: تو را به خدا سوگند می‏ دهم که کاری نکنی تا ما به خاطر تو عذاب شویم» (3) یعنی از شَّر تو به خدا پناه می بریم ، خود را نگهدار تا ما از عذاب سالم مانده و به سبب تو جهنمی نشویم. بنابراین اولین ویژگی انسانهای باتقوا این است که حرف زدن آنها درست است. یک معنای منطق به معنی نطق و سخن گفتن است و معنای دیگر آن فکر و عقیده است. عقیده ومنطق انسانهای با تقوی این است که منطق صحیح و درستی است.) ان شاءالله بقیه صفات انسانهای با تقوی را در جلسات بعدی خدمتتان عرض می کنم. والسلام علیکم و رحمه الله برکاته پی نوشت: 1- خطبه 192 نهج البلاغه (معروف به خطبه همام یا خطبه متقین ) 2- نهج البلاغه - جملات قصار 333 3- بحارالانوار، ج ۷۱،ص ۳۰۲