مطالب

آيات مربوط به زنان رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم ,حجاب( 1 )

خانم مريم شهابي

بسم الله الرحمن الرحيم

« السلام عليك يا بقيةاللّه في أرضه ارواحنافداء»

وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ(1)


موضوع: ره توشه ي هدايت

توضيحات:الف: معناي واژه ي حجاب

الف: شناخت واژگاني
حجاب در لغت به معناي چيزي است كه ميان دو شئ حائل مي شود به همين جهت پرده اي كه در ميان روده ها و قلب و ريه كشيده شده را حجاب حاجز مي نامند. هم چنين حجاب در لغت به معناي پرده ، پوشش ، حائل و غيره مي باشد . هم چنين حجاب نامي است براي آن چه به آن خود را مي پوشانند و آن چه ميان دو چيز حائل مي گردد . جمع آن حجب است زن محجوبه يعني زني كه بوسيله اي پوشيده شده ، حجاب در لغت همان منع كردن است و بر پوشش نيز اطلاق مي گردد. در فارسي نيز براي كلمه ي حجاب معاني متفاوتي نقل شده كه از آن جمله مي توان به پرده ،ستر ، نقابي كه زنان چهره ي خود را بپوشانند . روي بند، برقع، چادري كه زنان سرتاپاي خود را بپوشانند اشاره نمود.


ب: معناي اصطلاحي حجاب
كلمه ي حجاب در پوشش زنان اصطلاحي است كه بيشتر در عصر ما پيدا شده و اگر در تواريخ و روايات بخواهيم آن را پيداكنيم بسيار كم است.

شهيد مطهري در بيان معناي حجاب مي فرمايد:( 2)

حجاب هم به معناي پوشيدن است هم به معناي پرده و حاجب ، ولي بيشترين استعمالش به معناي پرده است . اين كلمه از آن جهت مفهوم پوشش مي دهد كه پرده وسيله ي پوشش است وشايد بتوان گفت: به حسب اصل لغت هر پوششي حجاب نيست .

آن پوششي حجاب ناميده مي شود كه از طريق پشت پرده واقع شدن صورت گيرد.

در دستوري كه اميرمومنان علي عليه السلام به مالك اشتر نوشته است مي فرمايند:( 3)

« فلا تطولن احتجابك عن رعيتك»

درميان مردم باش ، كمتر خود را در اندرون خانه از مردم پنهان كن ، حاجب و دربان ، تو را از مردم جدا نكند . بلكه خودت را در معرض ملاقات و تماس مردم قرار ده تا ضعيفان و بيچارگان بتوانند نيازمنديها و شكايات خود را به گوش تو برسانندو تو از جريان امور بي اطلّاع نماني.

ابن خلدون در مقدمه ي خويش فصلي دارد تحت عنوان ( فصل في الحجاب كيف يقع في الدول و انه يعظم عند الهرم )( 4)

در اين فصل او بيان مي كند كه حكومتها در ابتداي تشكيل ميان خود و مردم حائل و فاصله اي قرار نمي دهند ولي بتدريج حائل و پرده ميان حاكم و مردم ضخيم تر مي شود تا بالاخره عواقب ناگواري بوجود آيد

ابن خلدون كلمه ي حجاب را به معناي پرده و حائل نه به معناي پوشش بكار برده است.

استعمال كلمه ي حجاب در مورد پوشش زن يك اصطلاح نسبتاً جديد است و حجاب به معناي اصطلاحي يعني پوشش مخصوص زنان والا در قديم دركلمات فقهاء و در اصطلاح فقهي از حجاب به معناي ستر كه به همان معناي پوشش است نام برده شده.


ج: فرق لفظ حجاب با كلمه ي ستر و غطاء
كلمه ي حجاب براي مانع شدن دو چيز بكار مي رود اما واژه ي ستر و غطاء د رمورد پوشانيدن بكار مي رود. در جائي كه انسان قصد مانع شدن در كاري را اراده كرده باشد بايد بكار ببرد.

به طور كلي لفظ ستر و حجاب هر دو به معناي پوشش است اما در جائي كه بخواهيم از چيزي كه مانعيت دارد صحبت كنيم از لفظ حجاب استفاده مي كنيم به عنوان مثال : ديوار حجابي است براي نور يعني ديوار مانع از وارد شدن نور به داخل اطاق مي شود . همين كار را پرده هم مي كند يعني پرده اي كه روي پنجره است مانع از وارد شدن نوربه داخل اطاق مي شود. اما پرده ستر است و ديوار حجاب چرا كه نور از ديوار اصلاً نمي تواند عبور كند ولي از پرده مي تواند عبور كند.


د: معناي حجاب از بعد عرفاني
اگر بخواهيم تفسيري از حجاب ارائه دهيم بايد بگوييم كه حجاب در حقيقت ترك شهوات و اميال حيواني براي رسيدن به ذات حق تعالي است.

حجاب پشت پا زدن به موانع بيروني درجهت رسيدن به مقصودي بالاتر و ساختن محيطي آرام و روح بخش براي توجه به معاني بلند و سير الي الله است. حجاب به معناي برگشت به خويشتن و شناخت خداي خويشتن است.

حجاب نوعي جهاد ، يا رياضت ، تهذيب ، حياء و تسليم است. حجاب عبارت است از احترام گذاردن و حرمت قائل شدن براي زن كه نامحرمان او را از ديد حيواني ننگرند.


ح: معنا و برداشت ما از حجاب در آيات قرآن
از نتايج آيات مربوط به حجاب در سوره هاي مباركه ي احزاب ،اعراف ، شوري، فصلت ،صاد ، مريم و اسراء استنباط مي شود كه حجاب به معناي پرده و حائل است كه حتّي در بعضي آيات وجود اين پرده نامرئي و معناي مجازي دارد. اينك براي روشن شدن مطلب آيات مربوطه را مورد بحث قرار مي دهيم.

اعراف آيه 46 : وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ

«ميان آن دو دسته( بهشتيها و جهنميها) پرده اي خواهد بود و بر اعراف مرداني هستند كه هر يك از آن دو دسته را از چهره هايشان مي شناسند.»

در اين آيه حجاب همان اعراف است، همان مكان مرتفعي كه ميان دو گروه بهشتيان و دوزخيان كشيده مي شود.

سوره شوري آيه 51 : وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ

« وبراي هيچ بشري اين چنين نخواهد بود كه خدا با او تكلم كند مگر از طريق وحي يا از پس پرده»

در اين آيه من وراء حجاب يا از پشت حجاب حرف زدن يا مانند حرف زدن خداوند د ركوه طور با حضرت موسي عليه السلام است و يا من وراء حجاب تعبيري از روياي صادقه است.

سوره فصلت آيه ? : وَقَالُوا قُلُوبُنَا فِي أَكِنَّةٍ مِمَّا تَدْعُونَا إِلَيْهِ وَفِي آذَانِنَا وَقْرٌ وَمِنْ بَيْنِنَا وَبَيْنِكَ حِجَابٌ فَاعْمَلْ إِنَّنَا عَامِلُونَ

« مي گويند دلهايمان درباره ي آن چه كه تو مارا به آن دعوت مي كني در پرده هايي است و درگوشهاي ما سنگيني است و بين ما و تو فاصله است تو كار خود راانجام بده ، حتماً ما هم كار خود را انجام مي دهيم.

حجاب در اين آيه به معناي پوشش است

البته پوششهاي جهل و تعصب و لجاجت و عناد و تقليدهاي كوركورانه كه باعث شده فاصله هاي مانند پرده اي ضخيم بين آنها و پيامبر بوجود آيد.

سوره اسراء آيه 45 : وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَيْنَكَ وَبَيْنَ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجَابًا مَسْتُورًا

« و وقتي كه قران را ميخواني بين تو و بين كساني كه به آخرت ايمان نمي آورند حجاب، ستركننده اي قرار مي دهيم »

در اين آيه حجاب به معناي پردهاي است اما منظور پرده ي لجاجت و تعصب و خودخواهي و غرور و جهل ونادان ياست كه حقايق قرآن را از ديدگاه فكر و عقل آنها پنهان مي داشت و به آنها اجازه نمي داد حقايق روشني هم چون توحيد و معاد و صدق دعوت پيامبر صلي الله عليه و اله و سلم رادرك كنند.

سوره مريم آيه 17: فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا

« و درمقابل قومش پردهاي انداخت پس ما روح خود را به سوي او فرستاديم كه او در شكل انساني بي عيب در مقابلش قرا رگيرد.

در اين آيه منظور از حجاب ، پوشش و پرده است ولي شايد اين پرده ، پرده اي نامرئي و مجازي بوده باشد.

سوره صاد آيه 32 : حَتَّى تَوَارَتْ بِالْحِجَابِ

« تا آن كه از ديدگانش پنهان شدم

در داستان سليمان خداوند غروب خورشيد را از طريق پشت پرده واقع شدن توصيف مي كند و براي آن كلمه ي حجاب را مي آورد. :



--------------------------------------------------------------------------------

1- سوره احزاب آيه 53

2- كتاب حجاب شهيد مطهري

3- نهج البلاغه نامه